معرفی اساتید و هنرمندان میناکاری

هنر میناکاری جز یکی از هنرهای اصیل و ارزشمند ایرانی است که دارای قدمت می‌باشد و در ایران و جهان، مشتاقان زیادی دارد. مهد این هنر شهر اصفهان می‌باشد و نسل به نسل توسط استادان توانمد میناساز به دیگران منتقل گردید. فروشگاه اینترنتی پرنون در این مقاله به معرفی چند تن از هنرمندان معروف میناسازی پرداخته است که جامعه هنری و صنایع دستی ایرانی در زمینه میناکاری مدیون این استادان می‌باشد.

استاد مسیو شونمان و استاد حسن خان فرامرزی

مرحوم حسن خان، فرزند فرج‌الله خان در سال 1285 شمسی در حوالی میدان نقش‌جهان یعنی محله باغات اصفهان که امروز خیابان هشت‌بهشت نامیده می‌شود، دیده به جهان گشود. او در یک خانواده اصیل اصفهانی و تقریبا مرفه به دنیا آمد و از تربیتی خوب برخوردار شد. وی بسیار زیرک و کاردان بود و در زمینه‌های صنعتی بسیار خلاق بود به همین دلیل نیز جذب کارهای صنایع سنگین و صنایع‌دستی شد.

حسن خان فرامرزی در بازسازی هنر ساخت مینا در اصفهان نقش اساسی داشت؛ به‌قدری که دیگر بار این هنر را در اصفهان زنده کرد. او همیشه می‌گفت که: مسیو شونمان مقداری رنگ میناسازی تهیه‌کرده و مقداری هم از آلمان آورده بود و به بعضی از نقاشان می‌داد و این نقاشان با راهنمایی هنرمندان آن را بر روی بوم‌هایی که وی آماده کرده بود، نقاشی می‌کردند سپس به کوره می‌بردند تا فرآورده‎ی مینا به دست آید.

ساخت این کارها برای هنرمندانی که میناسازی را که در دوران صفویه رونق داشت ندیده بودند، تعجب‌آور و شوق برانگیز بود. تنها کاری را که مسیو شونمان به من تعلیم نمی‌داد، پخت و طریقه آتش‌کاری مینا بود. من نیز به فکر افتادم تا چاره‌ای برای یادگیری تکنیک آن بیابم. آن روزها شونمان اتاقی در منزل نیمه مخروبه‌ای تهیه‌کرده بود و داخل آن کوره‌ میناسازی را به پا داشته بود.

از آنجایی‌که من مشاور او بودم توانستم کوره را دقیقا درون اتاقی در طبقه بالا بازسازی کنم این کوره دقیقا همانند کوره‌ای بود که او ساخته بود سپس از سوراخی که محاط به کوره بود و به درب ورودی تعبیه کرده بودم او را زیر نظر داشتم. زمانی‌که او در این محل کار می‌کرد تمام حرکات او را با زمان عملیاتش دقیقا اندازه‌گیری و یادداشت می‌کردم و بالاخره از راه دور آن را فرا گرفتم و در کوره منزل خودم کارهایی را که او انجام می‌داد به‌طور دقیق انجام دادم تا به پخت مینا دسترسی پیدا کردم.

فرزند بزرگ حسن‌خان می‌گویند: «بعد از رفتن آلمانی‌ها از ایران، پدرم (حسن‌خان) کارهایی را که توسط نقاشان برای مینا تهیه می‌شد خودشان آتش‌کاری می‌کردند. به یاد دارم که مرحوم شکرالله‌خان صنیع‌زاده و ناصر زندی و آقای شریفیان این فن را در منزل خودمان از مرحوم پدر فراگرفته و در کارهای خودشان انتشار دادند».

بنابراین احیاگر صنعت و هنر میناکاری را باید مرحوم حسن‌خان فرامرزی دانست که حق بزرگی بر این صنعت دستی در اصفهان دارد.

استاد شکرالله صنیع‌زاده

استاد شکرالله صنیع‌زاده در سال 1285 هجری در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. وی نوه‌ی دختری آقا میرزا عبدالحسین صنیع همایون، تذهیب‌کار و قلمدان‌ساز صاحب نام اواخر دوره قاجاریه و نواده‌ی آقا محمدکاظم نقاش‌باشی بود. استاد صنیع‌زاده تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه قدسیه‌ی اصفهان به اتمام رسانید و آموزش مقدمات تذهیب و نگارگری را نزد آقا میرزا عبدالحسین صنیع همایون فراگرفت و مدتی بعد به گروه هنرآموزان استاد برجسته‌ی هنر مینیاتور و قلمدان‌سازی اصفهان، حاج حسین مصورالملکی، پیوست.

آنچه که استاد صنیع‌زاده را از دیگر اساتید متمایز می‌ساخت علاوه بر ذوق و ابتکارش، ایمان بی‌کرانه‌اش نسبت به ذات هنر بود. وی با توجه به اطلاعات اندکی که از پدربزرگش درباره هنر میناسازی به دست آورده بود، به انجام آزمایش‌ها و تجربیات متعدد و مفصلی پیرامون این هنر دست زد و توانست در این راه تجربیات و راهنمایی‌های مسیو شونمان که به‌طور غیرمستقیم به وی رسید و همچنین از آموز‌ش‌های حسن‌خان فرامرزی بهره‌مند شود.

از ابتکارات استاد صنیع‌زاده ساخت مینا در حجم‌های بزرگ‌تر بود؛ زیرا تا قبل از ایشان ساخت‌وسازهای مینا در ابعاد کوچک انجام می‌شد. استاد شکرالله صنیع‌زاده در طول عمر هفتاد و چند سال آثار متعددی در اماکن متبرکه مانند ضریح حضرت علی (ع)، امام حسین (ع) و امثالهم به یادگار گذاشت. آثار جلدسازی و تمثال‌های حضرت علی و حضرت عیسی که زینت‌بخش موزه‌های داخلی و خارجی است، از آثار اوست.

از شاگردان ممتاز استاد صنیع زاده می‌توان استاد غلامحسین فیض‌اللهی، استاد هنردوست، استاد غفاریان، استاد فرشید، استاد والیان و استاد زرگرباشی همچنین فرزندان ایشان را نام برد که هرکدام از ایشان از اساتید بزرگ هنر میناسازی هستند. علاوه بر هنر میناسازی می‌توان از دیگر شاهکارهای استاد صنیع‌زاده در رشته‌های مینیاتور، تذهیب، گل و مرغ و چهره‌سازی نام برد. استاد صنیع‌زاده پس از سال‌ها کوشش و خلق آثار بی‌دلیل و همچنین تربیت شاگردان ممتاز به سال 1362 به دیار باقی شتافت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

تصویر 1: استاد شکراله صنیع‌زاده

استاد غلامحسین فیض‌اللهی

بهار سال 1307 دریکی از روستاهای چادگان اصفهان نوزادی دیده به جهان گشود. عشق و زندگی در طبیعت زیبای زنده‌رود و دامنه کوهستان‌های غرب اصفهان زیباشناسی را به او آموخت. زیباپسندی او را به دامان طبیعت می‌کشانید و عشق طبیعت نقاشی را در ضمیر او متبلور می‌کرد، به‌گونه‌ای که همه دنیای کودکانه‌ی او را نقاشی پر کرده بود. هرگاه پولی ناچیز به‌دست می‌آورد برای خرید کاغذ و مداد رنگی هزینه می‌کرد و با تفکرات ظریف کودکانه خود ساعت‌ها به نقاشی می‌پرداخت.

غلامحسین 10 ساله بود که پدرش را از دست داد و دنیای زیبای رنگ و نقاشی‌های او را از هم گسست ولی عشق به طبیعت و هنر لحظه‌ای او را رها نکرد وی با وجود تمام مشکلات و سختی‌های زندگی هرگاه که فرصتی می‌یافت الهامات خویش را از طبیعت گذرا بر روی کاغذ ثبت می‌کرد و از نقش آن لذت می‌برد.

تصویر 2: استاد غلامحسین فیض الهی

بنابراین اولین معلم طراحی او طبیعت و کار کشاورزی بود. در هفده‌سالگی آن‌چنان عشق نقاشی بر او غلبه کرد که تصمیم به ترک شهر و دیار خود گرفت و رو به‌سوی کعبه هنر یعنی اصفهان گذارد. او در اصفهان بدون هیچ پناه و آشنایی سرگردان بود و عاشق‌وار او را به دنبال معشوقه می‌گشت تا به‌طور اتفاقی، خداوند زیبایی‌ها سرنوشت او را درکف هنرمندی بزرگ رقم زد. گویی آن بزرگ نیز منتظر وی بود و او کسی نبود جز استاد شکرالله‌خان صنیع‌زاده، هنرمند میناساز اصفهانی.

غلامحسین توانست با کوله‌باری از تجربه و تکنیک‌ آفرینش‌های هنری خود را به سر منزل استادی برسد. البته استادی که تا آخر عمر، خود را هنرجو می‌انگاشت و می‌گفت جز این اگر باشی مرگ هنریت فرا رسیده است. از دیگر خصایص استاد غلامحسین فیض‌الهی علاوه بر شاخص بودنش در هنر میناسازی، فروتنی، حق‌شناسی و تعهد در مقابل خدا و بندگان خدا، به‌خصوص شاگردان و هنرآموزان‌اش بود. او همیشه از استاد از مرحوم استاد شکرالله‌خان صنیع‌زاده با احترام یاد می‌کرد و الطاف وی نسبت به خودش شاکر بود.

استاد فیض‌اللهی در طول عمر پر برکتش آثار ماندگاری از خود باقی گذاشت که زینت و افتخار صنایع دستی میناکاری اصفهان است. مرحوم فیض‌اللهی دارای چهار پسر بود، دو پسر وی علاوه بر تحصیلات دانشگاهی از هنرمندان میناساز اصفهان هستند و از میان پنج دخترش نیز سه نفرشان تذهیب و گل مرغ‌ساز هستند که هنر آن‌ها در محافل هنری اصفهان مطرح است.

از دیگر آثار آن هنرمند متعهد مذهبی آثاری ماندگار در مقابر متبرکه امامان همام حضرت مولی‌الموحدین علی ابن ابی‌طالب، سالار شهیدان، حضرت ابوالفضل، حضرت زینب و دیگر مکان‌های مقدس مسلمین جهان است. وی علاوه بر هنر میناسازی در رشته نقاشی فرش، تذهیب و مینیاتور در مکاتب مختلف به‌خصوص مکتب اصفهان نیز استادی کم‌نظیر بود.

استاد غلامحسین فیض‌اللهی پس از سال‌ها تلاش و کوشش در نیمه‌شب 19 آذرماه 1376، به ندای حق لبیک گفت و به دیار باقی شتافت و در قطعه نام‌آوران باغ‌رضوان به خاک سپرده شد.

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون

منبع: کتاب هنر مینا

لطفا دیدگاه خود را درباره این مطلب بیان کنید