نقش صنایع‌دستی در توسعه صنعت گردشگری

تمامی ممالک جهان، اعتقاد به تأثیر متقابل صنایع‌دستی و صنعت گردشگری دارند. چرا که در عمل و تجربه دریافته‌اند که صنایع‌دستی  یکی از عوامل بسیار مؤثر در جلب و جذب گردشگر در تمامی گرایش‌های ملی، منطقه‌ای و داخلی است و متقابلاً به این نتیجه هم رسیده‌اند که صنعت گردشگری می‌تواند به رشد، توسعه و گسترش صنایع‌دستی و بهبود کیفیت آن کمک کند.

رابطه صنایع‌دستی با گردشگری چیست؟

گردشگری، بزرگ‌ترین مجموعه‌ی خدماتی جهان است که روز به روز بر عرصه‌های کاری، ابعاد و اهمیت آن افزوده می‌شود و جایگاه رفیع‌تری را در اقتصاد جهانی به خود اختصاص می‌دهد. امروزه گردشگری که از آن با عنوان «صنعت گردشگری» هم یاد شده است در برخی از کشورها به مرحله توریسم صنعتی رسیده‌اند، سهم بسیار بالایی را در «تولید ناخالص ملی» و درآمدهای ارزی کسب کرده است.

از سوی دیگر بررسی‌های به عمل آمده در زمینه‌ی تعداد رو به فزونی گردشگران داخلی و حتی گردشگرانی که در طول روز به بازدیدهای تفریحی و بازرگانی می‌پردازند، نشانگر سیر صعودی و رشد چشمگیر گردشگری در تمامی سطوح با گرایش‌های جهانی، منطقه‌ای، ملی و حتی گردشگری به مقاصد کاری و یا دیدار و بازدید از مراکز تفریحی است.

بررسی آمارهای مربوط به بازدید توریست‌های خارجی و حتی گردشگران داخلی از مراکز تولید صنایع‌دستی در کشورهایی همچون تایلند، هند، چین و مالزی و نیز دقت نظر بر روی ارقام فروش آثار گوناگون هنرهای صناعی به گردشگران، نشانگر آن است که صنایع‌دستی یا هنرهای صناعی که یکی از مظاهر فرهنگی و هنری محسوب می‌شود، می‌تواند عامل مهم و حتی موجبی برای جلب و جذب گردشگران به حساب آید چرا که هر اثر صنایع‌دستی بازگوکننده‌ی خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور و حتی منطقه و محل تولید است و می‌تواند در شناساندن هنر اصیل و بومی و فرهنگ نقاشی اساسی ایفا کند.

بررسی‌های سه دهه‌ی پایانی قرن بیستم میلادی تا به امروز این واقعیت را مطرح کرده است که خرید سوغات آن هم سوغاتی ماندگار و با هویت که ضمنا نشانه‌ها، علائم و نمادهایی از کشور و یا مکان موضوع بازدید را به همراه داشته باشد، نه تنها تکمیل‌کننده‌ی سفر و بازدیدهای گردشگران است بلکه گاه جاذبه‌ای فراتر از مکان‌های تاریخی و باستانی در توریست‌ها ایجاد می‌کند.

گردشگران با برنامه‌های تنظیم شده از قبل و در مواردی نیز بدون تدارکات و تمهیدات کافی به سفر و دیدار از مراکز مورد علاقه و اقامت در مکان‌های دلخواه می‌پردازند ولی همواره خرید آثار جالب، بدیع و گاه نفیس و ماندگار بخشی از اشتغالات ذهنی آنان را به خود اختصاص می‌دهد لذا بر اساس اطلاعات و دانسته‌های قبلی و یا در مواجهه با آثار زیبای صنایع‌دستی که ضمن دوام به واسطه‌ی برخورداری از نگاره‌ها، رنگ‌ها و رنگ‌آمیزهای سنتی، بومی و ملی حکایتگر هویت فرهنگی و نشانه‌ای گویا از مناطق مورد بازدید است، به سرعت به جلت و جذب چنین آثاری می‌شوند تا ارزنده‌ترین هدیه، مناسب‌ترین سوغات و بهترین ره‌آورد سفر را برای دوستان، آشنایان، اقوام و حتی برای خانواده‌ی خود و نگهداری در منزل و محل اقامت دائم خریداری کنند.

استقبال فوق‌العاده‌ی توریست‌ها از آثار صنایع‌دستی و تقاضای چشمگیر و پیوسته آنان به این‌گونه تولیدات فرهنگی، موجب آن شده است که کشورهای دارای فرهنگ و تمدن غنی و درخشان که به واسطه‌ی آثار تاریخی، اقلیم‌های متفاوت، چشم‌اندازهای زیبا و آداب و رسوم محلی، پیوسته مورد توجه گردشگران برای مسافرت و دیدار بوده و ضمنا از صنایع‌دستی متنوع و شاخصی هم برخوردارند. در برنامه‌های بازدید توریست‌های خارجی، دیدار از مجتمع‌های تولیدی، نمایشگاهی و فروشگاهی صنایع‌دستی را نیز پیش‌بینی کنند و بدیهی است که موفقیت‌های به دست آمده از این رهگذر در کشورهایی چون هند، تایلند، چین، مکزیک، یونان، مالزی و غیره خود مهر تاییدی بر اثرات متقابل گردشگری و صنایع‌دستی است.

نقش صنایع‌دستی در جذب توریست

جالب است که گفته شود امروزه تولید آثار صنایع‌دستی که مزین به نقش آثار تاریخی، باستانی و یادمان ویژه حتی علایق مردم یک کشور به آداب، سنن، نگاره‌ها و نقش‌های خاص است در دستور کار قرار دارد و تلاش می‌شود که حتی بخشی از این‌گونه آثار که از سنگ، چوب، فلز و یا بر روی سفال و پارچه پدید می‌آید با قیمت‌های مناسب و حتی در کنار آثار تاریخی شناخته شده در اختیار توریست‌ها قرار گیرد.

کارشناسان عرصه‌ی گردشگری و متخصصان و صاحب‌نظران صنایع‌دستی جهان، عوامل زیر را در جذب گردشگران برای خرید آثار صنایع‌دستی مؤثر دانسته‌اند:

1. بهره‌گیری آثار صنایع‌دستی از نگاره‌ها، رنگ‌ها و رنگ‌آمیزهای سنتی و سمبلیک که پیوسته مورد تائید و در کانون توجه گردشگران قرار داشته است.
2. بالا بردن کیفیت آثار و افزایش میزان دوام آن.
3. تنوع تولیدات صنایع‌دستی و توسعه‌ی زمینه‌های کاربردی آن.
4. تولید آثار هنرهای صناعی با الهام از فرم کلی نگاره‌های آثار تاریخی، باستانی و نیز علائم و نشانه‌های هر کشور.
5. بسته‌بندی مناسب آثار که در پی درک ضرورت و اجرای برنامه‌های پژوهشی و نهایتا تولیدی بسته‌بندی به انجام رسیده است و باعث اطمینان خاطر گردشگران برای خرید و حمل و یا ارسال آن به کشور مقصد شده است.
6. قائل شدن تسهیلات لازم به منظور ارسال صنایع‌دستی به صورت پستی و فراهم آوردن امکانات و ارائه‌ی خدمات مناسب در زمینه‌ی بیمه، حمل‌ونقل و تحویل به موقع آثار در مقصد مورد نظر گردشگران که به راحت کلام باعث آن شده است که توریست‌ها آنچه را مد نظر خود یافتند، خریداری و در زمان مقتضی در اختیار داشته باشند.
7. برگزاری نمایشگاه‌های فصلی، سالانه و نیز بازارهای مکاره با هدف جلب و جذب توریست‌های خاص برای فروش آثار صنایع‌دستی.‌

تردیدی نیست که افزایش تعداد جهانگردان که با افزایش میزان فروش آثار صنایع‌دستی همراه بوده است، موجبات افزایش تولید، حفظ اصالت‌ها و ویژگی‌ها، افزایش سطح اشتغال مولد و اشتغال مولد و مهم‌تر از همه، توسعه‌ی مبادلات فرهنگی و معرفی و شناساندن بهتر و دقیق‌تر کشورها و هنر و تمدن آن‌ها شده است.

با عنایت به آنچه گفته شد، تمامی ممالک جهان به تأثیر متقابل صنایع‌دستی و صنعت گردشگری اعتقاد دارند چرا که در عمل و تجربه دریافته‌اند که صنایع‌دستی یکی از عوامل بسیار مؤثر در جلب گردشگر در تمامی گرایش‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی است و متقابلا به این نتیجه رسیده‌اند که صنعت گردشگری می‌تواند به رشد و توسعه و گسترش صنایع‌دستی، حفظ اصالت‌ها و بهبود کیفیت آن کمک کند. بر پایه‌ی این اعتقاد و تجربیات به دست آمده، تشکیلات صنایع‌دستی و گردشگری در بسیاری از کشورها در هم ادغام و یا در رابطه‌ای تگاتنگ، هماهنگ و منسجم با هم دیده شده است که این اتفاق یعنی ادغام سازمان صنایع‌دستی ایران در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و ایجاد سازمان گسترده‌تر به نام «سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری» در جمهوری اسلامی ایران، روی داده است.

بی‌شک گردشگری که از آن به عنوان مناسب‌ترین ابزار برای صلح و گفت‌وگوی تمدن‌ها و تعامل بین ملت‌ها یاد شده است در قرن بیست و یکم میلادی که هنوز فقط یک دهه از آن گذشته است، نه تنها رشد شتابان دهه‌های پایانی قرن بیستم میلادی خود را ادامه خواهد داد بلکه با چشم‌اندازهای مناسبی که پیش روی دارد و از جمله با تأکید بر تأثیرات متقابل گردشگری و صنایع‌دستی خواهد توانست به یکی از عالی‌ترین نیازهای انسانی که سیروسفر در آفاق و انفس است پاسخ دقیق و بایسته‌تری دهد.

آشنایی با سازمان‌‌های بین‌المللی مربوط به صنایع‌دستی

نظر به نقش و اهمیت صنایع‌دستی به ویژه به لحاظ فرهنگی و نیز این که صدها میلیون نفر در سراسر جهان به عنوان شغل اصلی یا شغل جانبی دست‌اندرکار کاربردی‌ترین هنر جهان هستند، از سال 1964 میلادی به این سو سازمان‌هایی برای حفظ و حراست از پرپیشینه‌ترین هنر دنیا تأسیس شده که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

شورای جهانی صنایع‌دستی (World Crafts Council)

بنا به دعوت سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) نمایندگان 25 کشور جهان در روز 10 ژوئن سال 1964 میلادی در نیویورک، گرد هم آمدند تا چگونگی حمایت از صنایع‌دستی به عنوان بخشی از زندگی فرهنگی و حیات اقتصادی ملل را مورد توجه قرار دهند. خوشبختانه این گردهمایی منجر به تأسیس شورای جهانی صنایع‌دستی و بعدها رشد و گسترش آن شد. به صورتی که شورای مذکور که در ابتدا با تعداد محدودی کار خود را آغاز کرده بود، اکنون نمایندگان بیش از 110 کشور جهان را در بر می‌گیرد.

مهم‌ترین هدف‌هایی که این شورا به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی دنبال می‌کند، عبارت است از:

• تشویق، کمک و راهنمایی استادان، هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی و همچنین بالا بردن سطح اطلاعات تخصصی و حرفه‌ای آن‌ها با توجه به زمینه‌های متفاوت فرهنگی موجود در هر یک از کشورهای عضو.
• حفظ و تقویت صنایع‌دستی و تجلی آن به عنوان رکن عمده‌ای از حیات فرهنگی ملت‌ها.
• ایجاد همبستگی میان استادان، هنرمندان و صنعتگران دستی سراسر جهان.

لازم به توضیح است که از هر کشور تنها یک سازمان می‌تواند به عنوان نماینده‌ی هنرمندان صنایع‌دستی آن کشور به عضویت شورا درآید و سازمان صنایع‌دستی ایران از سال 1347 به عنوان مسئول فنی و متولی صنایع‌دستی ایران به عضویت شورای جهانی صنایع‌دستی درآمده است.

روی هم رفته مهم‌ترین نتیجه‌ای که از تلاش‌های جهانی صنایع‌دستی حاصل شده، جلب توجه دولت‌ها نسبت به اهمیت فوق‌العاده‌ی صنایع‌دستی در زندگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ملت‌هایشان است. شورا جهانی صنایع‌دستی روز دهم ژوئن (برابر با بیستم خرداد ماه) هر سال را به عنوان روز جهانی صنایع‌دستی تعیین کرده که معمولا در کشورهای عضو، همراه با مراسم انتخاب و گرامی‌داشت هنرمندان برگزیده، برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارها و ایراد سخنرانی درباره‌ی اهمیت جنبه‌های گوناگون صنایع‌دستی است.

مرکز بین‌المللی ترویج صنایع‌دستی (CIPA)

سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در دهه‌ی 90 میلادی، نظر به اهمیت موضوع صنایع‌دستی در سطح جهانی اقدام به تأسیس مرکز بین‌المللی ترویج صنایع‌دستی (Center International de Promotion de Artisanat) کرده است که تاکنون موفقیت‌هایی را هم در بسط و گسترش صنایع‌دستی در کشورهای مختلف داشته است.

مرکز مطالعات تاریخی، هنری و فرهنگی سازمان کنفرانس اسلامی (IRCICA)

این سازمان تخصصی به منظوراحیا و ترویج صنایع‌دستی در میان ممالک اسلامی که بسیاری از آن‌ها دارای صنایع‌دستی پر پیشینه و غنی و با دست‌اندرکاران بسیار است، تشکیل شده است.

انجمن ترویج و توسعه‌ی صنایع‌دستی (AHPADA)

انجمن ترویج و توسعه‌ی صنایع‌دستی وابسته به اتحادیه ملت‌های جنوب شرق آسیا (ASEAN) است که بدیهی است فعالیت اصلی و عمده‌ی آن بر موضوع اشاعه و گسترش صنایع‌دستی در بین عضو اتحادیه‌ی مذکور، متمرکز است.

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون

منبع: شناخت صنایع‌دستی ایران

با ارسال دیدگاه و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.