صنایع‌ دستی کهگیلویه و بویر احمد (یاسوج)

صنایع‌دستی یاسوج یا صنایع‌دستی کهگیلویه و بویر احمد بیشتر توسط عشایر این منطقه تولید می‌شود که بسیار متنوع هستند. عمده محصولات صنایع‌دستی استان کهگیلویه و بویر احمد فرش، گلیم و جاجیم است که به سبک‌های منحصر به فرد که مختص به این منطقه هستند، بافته می‌شوند.

گلیم‌بافی

در این استان گلیم بیشتر توسط زنان و دختران عشایر و روستایی و در بیشتر مناطق استان بافته می‌شود. سابقه گلیم‌بافی ر این استان بسیار طولانی و شباهت زیادی به گلیم‌بافی استان فارس دارد.

منطقه مهم دیگر تولید گلیم، منطقه "بهمنی" سردسیر از توابع دهدشت واقع در 250 کیلومتری یاسوج را نام برد. بافت گلیم در یاسوج از رونق ویژه‌ای برخوردار است. نقوش به کار رفته در گلیم‌های عشایری استان کهگیلویه و بویر احمد بسیار متنوع است که از میان آن‌ها می‌توان به نقش شانه یا شونه اشاره کرد. این نقش در اکثر نقاط استان به کار می‌رود ولی در هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است.

نقوش به کار رفته در گلیم‌های استان کهگیلویه و بویر احمد در ادامه توضیح داده شده‌اند.

نقش لوزی: نقشه دیگری است که در گلیم‌های عشایر استان دیده می‌شود. تنوع رنگ‌آمیزی و تنوع نقوش لوزی ر مناطق تولید گلیم به ویژه در مناطق سادات محمودی بسیار چشمگیر است.

نقش آغاجری: یکی دیگر از نقوش رایج در گلیم این استان است که همیشه در ترکیب‌بندی افقی به کار می‌رود. احتمال دارد به دلیل مجاورت عشایر این استان با عشایر قشقایی این نقش از گلیم‌های آن‌ها اقتنباس شده باشد.

نقش چهار پر: از نقوش بسیار رایج گلیم‌های این منطقه است که معمولا به صورت تک گل‌های مجزا از یکدیگر در ترکیب‌بندی‌های افقی و لوزی دیده می‌شود.

قالی بافی

بافت قالی و قالیچه طی سال‌های متمادی در میان عشایر کهگیلویه و بویراحمد تکامل یافته است به ویژه بافت قالیچه در میان ایل‌نشینان و روستاییان بیشتر تولید می‌شود و به دلیل سهولت حمل‌ونقل، طرفداران بیشتری دارد. قالی و قالیچه جزء وسایل ضروری زندگی ایل‌نشینان و جزء اصلی جهیزیه دختران می‌باشد. اجزای تشکیل‌دهنده قالی‌های بافته شده در این استان عبارتند از:

• تار
• پُرز (خواب قالی)

در این استان جنس تارها از پنبه یا مخلوط پشم و مو جنس پودها از پشم یا پنبه می‌باشد اما جنس پرز از پشم است و گاهی از کامواهای رنگی (اکرلیک) نیز استفاده می‌شود. دستگاه‌های بافندگی قالی و قالیچه در غالب نقاط این استان ساده بوده و توسط بافندگان ساخته می‌شود و مثل سایر عشایر و ایلات ایران از نوع دار افقی است.

جاجیم

جاجیم از بافته‌هایی است که در بیشتر مناطق روستایی و عشایری استان کهگیلویه و بویر احمد رواج دارد. این محصول سبک و ارزان وسیله مناسبی برای عشایر کوچنده جهت زیرانداز، روانداز و رختخواب‌پیچ محسوب می‌شود.

در قدیم از این بافته برای پوشش روی کرسی‌ها استفاده می‌کردند. نقوش جاجیم‌های کهگیلویه و بویر احمد متنوع و زیبا هستند و از آن میان می‌توان به نقش ماریو، نقش خشت، نقش آغاجری، نقش لوزی و نقش ماشورکش اشاره کرد.

در سال‌های اخیر تولید جاجیم بسیار کاهش یافته است. عشایر منطقه، جاجیم مورد نیاز خود را از شهرهای شیراز، بهبهان خریداری می‌کنند. البته در بعضی از سیاه‌چادرها و منازل، نمونه‌های قدیمی آن هنوز وجود دارد و در بعضی مناطق، کم و بیش تولید جاجیم انجام می‌شود.

توبره

توبره یا به گویش محلی عشایر کهگیلویه و بویر احمد توربه، کیف مستطیل شکل زیبایی است که ابعاد آن 60*50 سانتی‌متر است و دختران ایل به عنوان جهیزیه آن را به خانه شوهر می‌برند. این دستباف، مصرف شخصی و خانگی دارد و زنان عشایر از آن برای حمل علف‌های چیده شده از کوه و دشت برای گوسفندان استفاده می‌کنند.

این بافته کیف مانند به وسیله دسته‌هایی که در طرفین آن قرار دارد به روی دوش حمل می‌شود. از این جهت حمل آن بسیار آسان و دست‌ها هنگام حرکت آزاد می‌باشند. در قسمت بالا و سمت رویی توبره، شکاف‌هایی وجود دارد و در پشت توبره در همان ارتفاع، نوارهای بافته شده باریکی از جنس پشم و منطبق با شکاف‌های قسمت رویی دیده می‌شود.

آیینه‌دان یا چنته

این دستبافت در هر خانه و سیاه چادری به چشم می‌خورد. کیفی دسته بلند است که جهت وسایل شخصی زنان و نگهداری قرآن و آینه کاربرد دارد. بافت چنته و مواد به کار رفته در بافت آن گاهی شبیه به گلیم و گاهی شبیه قالی و یا هر دو می‌باشد به این معنی که چنته ممکن است هر دو روی آن گلیم‌بافت یا قالی‌بافت یا یک روی آن گلیم‌بافت و روی دیگر به شیوه قالی بافته شده باشد. نقوش معمول در چنته همان نقوش فرش‌ها و گلیم‌ها ولی در ابعاد کوچک‌تر می‌باشد.

نمکدان

این محصول کاملا عشایری است که در گذشته برای نگهداری نمک و حمل آن استفاده می‌شده است و در حال حاضر چندان کاربردی در زندگی آنان ندارد. البته هنوز هم نمونه‌هایی از آن درم میان عشایر کوچ‌رو دیده می‌شود.

وسایل بافت نمکدان همان وسایل بافت گلیم و قالی است و مواد اولیه آن مخلوط مو و پشم است. نقوش نمکدان‌ها معمولا از چند ردیف لوزی‌های کوچک و رنگارنگ که به صورت متناوب با نوارهای رنگی قرار گرفته‌اند، تشکیل می‌شود.

خورجین

خورجین بافته‌ای عشایری است که جهت حمل آذوقه بر پشت چهارپایان مورد استفاده قرار می‌گیرد. شکل کلی خورجین شبیه به دو کیسه متصل به هم است و بافت آن مانند گلیم دارای پود پشمی و تار پنبه‌ای است. در میان خورجین‌های قدیمی، خورجین‌هایی با بافت مشابه قالی نیز دیده می‌شود که به نظر می‌شود که به نظر می‌رسد بیشتر جنبه تزئینی داشته باشد چرا که به علت سنگینی وزن قالی بعید می‌نماید که بتوان در حمل و نقل مورد استفاده واقع شود.

حور (خور) یا جوال

عشایر کهگیلویه و بویراحمد از حور یا به گویش محلی خور جهت حمل‌ونقل مواد مورد نیز خود مانند: کاه، بذر و آذوقه استفاده می‌کنند. حور، بافتی شبیه به گلیم دارد و با همان ابزار کار گلیم‌بافی بافته می‌شود.

حور بافته‌ای مربعی شکل با اندازه 5/1*5/1 می‌باشد که از دو بخش مساوی تشکیل شده است. بخش رویی خور نقوش متنوعی دارد و قسمت پشت حور دارای نقوش کمتر و راه‌راه است. بخش رویی خور نقوش متنوعی دارد و قسمت پشت حور دارای نقوش کمتر و راه‌راه است.

پس از بافت مربع به منظور تهیه حور یا جوال، مربع بافته شده از وسط تا شده و اطراف آن دوخته می‌شود تا به کیسه درآید. در سمت رویه و پشت آن دو دسته از جنس مو پشم مخلوط تعبیه می‌شود تا جهت حمل و نقلِ و جابجایی حور مورد استفاده واقع شود.

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون

منبع: فروشگاه اینترنتی پرنون

با ارسال دیدگاه و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.